Europese sterrenkundigen hebben gezien hoe een superzwaar zwart gat in de kern van een ander sterrenstelsel een kleiner object heeft verzwolgen - waarschijnlijk een soort 'super-Jupiter'. De waarnemingen worden deze maand gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics.
Met de Europese ruimtetelescoop Integral werd in januari 2011 puur toevallig een krachtige röntgenexplosie waargenomen in het sterrenstelsel NGC 4845, op 47 miljoen lichtjaar afstand van de aarde. De röntgenhelderheid van de kern van het stelsel nam met een factor duizend toe, om vervolgens in de loop van een jaar weer langzaam maar zeker af te nemen. Het stelsel heeft de afgelopen dertig jaar geen vergelijkbare activiteit vertoond.
Uit de analayse van de waarnemingen, aangevuld met metingen van de Europese röntgentelescoop XMM-Newton, de Amerikaanse Swift-satelliet en een Japans instrument aan boord van het internationale ruimtestation ISS, kon afgeleid worden dat het superzware zwarte gat in de kern van NGC 4845 een object opgeslokt moet hebben met een massa van 14 tot 30 Jupitermassa's. Het zou om een zeer grote reuzenplaneet kunnen gaan (een zogeheten super-Jupiter) of een bruine dwerg (een 'mislukte ster', die te klein en licht is voor de fusie van waterstof in zijn kern). De röntgenuitbarsting ontstaat doordat het opgeslokte object eerst door getijdenkrachten uiteen wordt gerukt, waarna het materiaal langzaam maar zeker naar binnen spiraliseert en daarbij extreem sterk wordt verhit.
Later dit jaar (mogelijk deze zomer al) zal het zwarte gat in de kern van ons eigen Melkwegstelsel mogelijk een gaswolk van een paar aardmassa's opslokken. De uitbarsting in NGC 4845 vormt een grootschalig 'voorproefje' van wat er dan aan energierijke verschijnselen te verwachten valt. (GS)
